Từ một sinh viên luật trở thành Thủ tướng đầu tiên của Singapore, ông Lý Quang Diệu đã có công đưa Singapore từ một quốc gia nghèo nàn, lạc hậu trở thành một trong những "con hổ châu Á".
Ông Lý Quang Diệu sinh ngày 16/9/1923 trong một gia đình gốc Hoa giàu có đã định cư tại Singapore từ thế kỷ 19.
Sau Thế chiến II, ông Lý Quang Diệu theo học ngành luật ở ĐH Fitzwilliam tại Cambridge, Anh. Năm 1949, ông trở thành luật sư nhưng về Singapore để xây dựng sự nghiệp.
Ông Lý Quang Diệu sinh ngày 16/9/1923, trong một gia đình khá giả ở Singapore. Ông học luật tại Đại học Fitzwilliam, thuộc Đại học Cambridge, Anh, sau Thế chiến II và tốt nghiệp với kết quả xuất sắc.
Năm 1954, Singapore là thuộc địa của Anh, nằm dưới quyền quản lý của một thống đốc và một hội đồng lập pháp được chỉ định.
Ông Lý Quang Diệu muốn thay đổi cấu trúc quản trị của đất nước. Tháng 11/1954, ông thành lập Đảng Nhân dân hành động (PAP) và trở thành tổng thư ký PAP.
Năm 1955, một hiến pháp mới được đưa ra ở Singapore và trong cuộc bầu cử sau đó, PAP giành ba ghế ở hội đồng lập pháp.
Năm 1956 ông Lý Quang Diệu đến London cùng phái đoàn đòi quyền tự trị cho Singapore. Năm 1958, ông giúp thương thuyết đưa Singapore trở thành một chính phủ độc lập (ngoại trừ các vấn đề về quốc phòng và ngoại giao).
Ông Lý trở thành Thủ tướng đầu tiên của Singapore vào tháng 6/1959 và giữ vị trí này cho đến năm 1990. Ông là chính khách đảm nhận cương vị thủ tướng lâu nhất thế giới.
Tháng 6/1959, tổng tuyển cử diễn ra. Đảng PAP của ông Lý Quang Diệu giành được 43 trong tổng số 51 ghế trong hội đồng lập pháp. Singapore giành quyền tự trị trong mọi lĩnh vực của đất nước ngoại trừ quốc phòng và ngoại giao, chấm dứt quãng thời gian là thuộc địa của Anh từ năm 1819.
Sau khi lên nắm quyền, ông Lý Quang Diệu thực hiện các Chính sách phát triển đô thị, xây nhà, cải tổ kinh tế, công nghiệp hóa... Ông kêu gọi sáp nhập Singapore vào Malaysia và chấm dứt chế độ thuộc địa của Anh. Trưng cầu dân ý năm 1962 cho kết quả 70% dân Singapore ủng hộ sáp nhập vào Malaysia. Năm 1963, Singapre gia nhập Liên bang Malaysia.
Ông Lý Quang Diệu trao đổi với nông dân trong một chuyến thị sát năm 1963
Căng thẳng giữa người gốc Hoa và người Malay dẫn tới bạo động tại Singapore. Malaysia quyết định trục xuất Singapore ra khỏi liên bang. Ông Lý Quang Diệu ký thỏa thuận rời Malaysia vào ngày 7-8-1965. Ông Lý Quang Diệu phải đối mặt với thách thức lớn bởi một Singapore rời Malaysia trở nên đơn độc trong khi không có tài nguyên và năng lực quốc phòng hạn chế.
Singapore cần một nền kinh tế mạnh để tồn tại với tư cách quốc gia độc lập. Ông Lý Quang Diệu thực hiện chương trình đưa Singapore trở thành một nhà xuất khẩu lớn và khuyến khích đầu tư nước ngoài. Singapore cũng tìm kiếm sự công nhận quốc tế khi gia nhập Liên Hiệp Quốc và Khối Thịnh vượng chung.
Ông Lý Quang Diệu đã đưa Singapore trở thành một trong những nền kinh tế lớn mạnh nhất ở châu Á
Thập niên 1980. Singapore đạt mức tăng trưởng cao, nâng cấp các ngành công nghệ cao, khánh thành sân bay quốc tế Changi. Các chính sách của ông Lý Quang Diệu đưa cảng Singapore trở thành một trong những hải cảng nhộn nhịp nhất thế giới. Singapore trở thành trung tâm giao thông quan trọng của khu vực và là trung tâm du lịch lớn.
Tháng 11/1990, ông Lý Quang Diệu trao lại ghế thủ tướng cho ông Goh Chok Tong (Ngô Trác Đống) nhưng vẫn tiếp tục ở lại nội các với vị trí Bộ trưởng Cao cấp.
Ngô Tác Đống tháng 8/2004 rút lui và bàn giao chức vụ thủ tướng cho Lý Hiển Long (trái, hàng trên), con trai đầu của Lý Quang Diệu. Ông Lý đảm nhiệm chức vụ mới là Bộ trưởng Cố vấn.
Sau cuộc bầu cử tháng 5/2011, ông Lý Quang Diệu chính thức rút khỏi nội các sau khi đảng Hành động Nhân dân mà ông đồng sáng lập nhận được kết quả bầu cử tồi tệ nhất trong 50 năm. Tháng 11/2011, con gái ông tiết lộ ông bị mắc bệnh thần kinh ngoại biên. Tháng 2/2013, ông Lý Quang Diệu phải nhập viện vì rối loạn nhịp tim. Tháng 2/2015, ông nhập viện vì bệnh viêm phổi nặng. Văn phòng Thủ tướng Singapore hôm 17/3 thông báo sức khỏe của cựu lãnh đạo 91 tuổi chuyển biến xấu do nhiễm trùng. Ông qua đời ngày 23/3/2015.
Lý Quang Diệu đã viết hai cuốn hồi ký dài hai tập: Câu chuyện Singapore, trình bày quan điểm của ông về lịch sử Singapore cho đến khi tách rời khỏi Malaysia năm 1965, và Từ thế giới thứ ba đến thế giới thứ nhất: Câu chuyện Singapore, thuật lại sự cải cách của đất nước.
Lý Quang Diệu đã viết hai cuốn hồi ký dài hai tập: Câu chuyện Singapore
Ông nhận được sự kính trọng của nhiều người Singapore, đặc biệt là những người lớn tuổi, họ luôn nhớ đến khả năng lãnh đạo của ông trong thời kỳ độc lập và tách rời khỏi Malaysia. Lý Quang Diệu được quốc tế nhiều lần vinh danh như nhận huân chương Mặt trời mọc năm 1967, giải thưởng Woodrow Wilson cho dịch vụ công do Trung tâm Học giả Quốc tế Woodrow Wilson trao tặng. Tổng thống Obama gọi là ông Lý là "người giúp thúc đẩy các phép màu kinh tế Châu Á" và "huyền thoại của châu Á trong thế kỷ 20 và 21".
Tổng thống Obama gọi là ông Lý là "người giúp thúc đẩy các phép màu kinh tế Châu Á" và "huyền thoại của châu Á trong thế kỷ 20 và 21"
Yên Yên (tổng hợp)
