Các quan chức Mỹ và Canada đã cam kết hợp tác với Trung Quốc để theo dõi và hồi hương những người tị nạn Trung Quốc đang sống tại nước ngoài. Nhưng sự hợp tác này rõ ràng là có giới hạn.
 |
Bà Yang Xiuzhu đọc báo trong một cuộc họp tại Ôn Châu, tỉnh Chiết Giang vào ngày 29/12/2001. Ảnh: Reuters |
Cho đến nay, mới chỉ có 1 trong danh sách 100 người tị nạn bị truy nã trong Chiến dịch Lưới trời của Trung Quốc (46 người trón số này được cho là ở Mỹ và Canada) được trả lại cho Trung Quốc từ 2 nước này.
Một phụ nữ trong danh sách đã tự mình trở về Trung Quốc và có ít nhất 1 người đang ở một trung tâm tị nạn của Mỹ chờ trục xuất.
Hãng Reuters đã phát hiện ra có rất nhiều người trong danh sách tình nghi nghi này ở Bắc Mỹ, như doanh nhân Wei Chen ở Florida và chủ trang trại nấm Wang Qingwei ở Columbia thuộc Anh, hiện đang sống công khai như những người nhập cư hợp pháp và không nghe thấy bất cứ thông tin gì từ chính quyền Mỹ hay Canada kể từ danh sách Lưới trời được công bố hồi tháng 4.
"Danh sách này đã hủy hoại cuộc sống của tôi, nhưng tôi không lẩn trốn", ông Chen, trở thành công dân Mỹ từ năm 2005 nói với Reuters. "Tôi không biết gì về 99 người còn lại nhưng tôi không làm những gì mà họ nói".
Nên đọcLiu Jianchao, người phụ trách việc hồi hương các nghi phạm tham nhũng nói với Reuters rằng 17 trong số 100 nghi phạm trong danh sách của Lưới trời đã được trả lại, chủ yếu là từ các nước có quan hệ chặt chẽ với Trung Quốc như Singapore, Malaysia, Cam-pu-chia và Uganda.
Hợp tác có giới hạn
Cả Mỹ lẫn Canada đều không có hiệp ước dẫn độ với Trung Quốc, một phần vì họ vẫn còn nghi ngờ về tính toàn vẹn của hệ thống tư pháp và cách đối xử với tù nhân của nước này. Điều này có nghĩa là chỉ khi những người có trong danh sách của Trung Quốc đối mặt với lệnh trục xuất khỏi Bắc Mỹ do phạm tội hoặc vi phạm luật nhập cư kể từ khi tới đây.
Một trong số họ là Yang Xiuzhu, 69 tuổi, nói với Reuters rằng bà tới Mỹ bằng hộ chiếu giả. Bà đang bị giam giữ khi chờ thủ tục trục xuất và đã nộp đơn xin tị nạn.
Cho đến nay, một nghi phạm tham nhũng trong danh sách truy nã đã trở về Trung Quốc từ Bắc Mỹ là anh trai bà Yang. Người này bị trục xuất do vi phạm nhập cư vào Mỹ trong tháng 9.
Mỹ đã xác định một cách cẩn thận các tuyên bố công khai giúp đỡ Trung Quốc. Một phát ngôn viên Bộ Tư pháp cho biết Mỹ sẽ "tích cực theo đuổi việc truy tố" chống lại những kẻ đào tẩu mà Trung Quốc tìm kiếm do "bị cáo buộc rửa tiền hoặc các hoạt động phạm pháp khác tại nước này".
Tuy nhiên, các quan chức Mỹ cũng đã làm rõ rằng họ sẽ cần phải nhìn thấy các bằng chứng tội phạm của Trung Quốc trước khi hợp tác toàn diện với họ. Một cựu quan chức an ninh Mỹ (giấu tên) cho biết cho đến nay, Trung Quốc hầu như chưa cung cấp bằng chứng nào chống lại những người đào tẩu này.
Canada cho biết họ sẽ tiếp tục hợp tác với Trung Quốc để hồi hương các quan chức tham nhũng, đổi lấy một phần tài sản bị tịch thu, trong đó được coi là thu nhập phạm pháp của các cá nhân này.
Trong khi Canada không có hiệp ước dẫn độ với Trung Quốc, nếu một cá nhân bị phát hiện nói dối về đơn xin visa thì visa của họ có thể bị thu hồi.
Ít nhất 1 nghi phạm tham nhũng tại Canada và 1 người tại Mỹ đã được trao quyền công dân và còn nhiều người được cấp thường trú. Những người này đã được Reuters đặt câu hỏi tại sao lại có tên trong danh sách.
Doanh nhân Chen đến từ Miami bị Trung Quốc cáo buộc biển thủ công quỹ khi còn làm việc tại tập đoàn nhà nước Haomen. Chính quyền Trung Quốc đã từ chối trả lời chi tiết về vụ án cho Reuters.
Trả lời Reuters lần đầu, ông Chen phủ nhận những cáo buộc trên. Ông nghi là các quan chức đã đổ lỗi cho mình về sự suy giảm chung của Haomen sau khi liều lĩnh thiết lập quan hệ với tập đoàn Danone của Pháp.
Ông mong được nghe thấy gì đó từ phía các quan chức Mỹ sau khi biết mình có trong danh sách này, nhưng ông lại không thấy có biến động gì. Ông đã nhận được một cuộc điện thoại từ một quan chức chống tham nhũng của Trung Quốc hồi tháng trước sau khi Reuters thắc mắc về trường hợp này. Ông Chen nói rằng vị quan chức trên đã không nói rõ tại sao ông lại có tên trong danh sách này.
Nên đọcHuang Hong, vợ cũ của Chen cũng nằm trong danh sách Lưới trời. Chen xác nhận bà Hong đang ở Mỹ và nói rằng bà không được bất cứ quan chức nào (cả Mỹ hay Trung Quốc) liên lạc. Ông cũng cho biết bà ấy chưa từng làm việc tại Haomen nhưng từ chối nói thêm. Bà Hong không trả lời bất cứ tin nhắn nào mà Reuters để lại.
Đánh giá xem ông Chen có tội hay không là rất khó bởi sự kiện này đã xảy ra cách đây hơn 20 năm.
Một nghi phạm tham nhũng khác, ông Wang, bị Trung Quốc truy nã vì tội gian lận kết toán cũng đang điều hành một trang trại nấm nhỏ ở thị trấn Chilliwack, Canada. Khi Reuters tới thăm, ông đang di giao hàng nhưng em trai ông xác nhận rằng Wang là một người có trong danh sách Lưới trời và không rõ Wang đã được các cơ quan chức năng liên hệ hay chưa.
Khi được hỏi về những cáo buộc chống lại ông Wang, người em trai đã từ chối bình luận. Ông chỉ nhún vai, nói rằng: "Anh ấy là một nông dân".
Một người đàn ông khác có trong danh sách, đang bị truy nã vì hối lộ và tham nhũng, sống trong một ngôi nhà nhỏ, ngoại ô Seattle. Ông đề nghị giấu tên bởi không muốn thu hút thêm chú ý của mọi người.
Vợ ông, người mở cửa cho 2 phóng viên Reuters cho biết chồng bà chưa được chính quyền 2 nước liên hệ.
Bà cũng từ chối bình luận về những cáo buộc ngoại trừ việc nói rằng: "Nếu bạn làm điều có lỗi với lãnh đạo, bạn sẽ bị trả thù".
Bị săn lùng khắp các châu lục
Để chắc chắn, một số cá nhân trong danh sách này đã bị săn lùng mạnh mẽ hơn. Trong nhiều năm, chính quyền Canada đã phủ nhận tư cách công dân của Michael Ching Mo Yeung do bị phía Trung Quốc cáo buộc tham nhũng. Ông được áp dụng tình trạng tị nạn.
Yang Xiuzhu, bị bắt giam từ hồi năm ngoái vì nhập cứ bất hợp pháp trả lời phỏng vấn Reuters từ một cơ sở giam giữ ở New York. Mặc bồ quần áo tù màu cam, bà Yang cho biết mình bị bắt tại căn hộ của em gái ở New York chỉ 1 tháng sau khi otiws Mỹ bằng một hộ chiếu giả.
Bà Yang bị buộc tội ăn cắp 39 triệu USD khi còn là phó thị trưởng thành phố Ôn Châu, phía đông Trung Quốc. Tuy nhiên, bà cũng đã phủ nhận cáo buộc này. Bà nói danh sách tài liệu chính trị này đang nhắm tới những kẻ thù của chế độ hiện tại chứ không phải là danh sách những tội phạm thực sự.
"Tôi cho rằng mình trở thành một con tốt giữa các nhà đàm phán Trung Quốc và Mỹ", bà nói.
Khi anh trai bà trở về Trung Quốc, truyền thông Trung Quốc ghi lại cảnh ông bị còng tay, 2 bên là cảnh sát, đi ra từ một máy bay tư dân ở sân bay Phúc Châu, đông nam Trung Quốc. Kể từ ấy, ông ấy không xuất hiện trước công chúng nữa.
Bảo Linh (theo Reuters)
