Đọc Nhật ký chuyên văn, sẽ thấy những câu chuyện chỉ ở Ams mới có.Sự sôi động của bao đêm nhạc, tối vũ hội ngay tại nhà thi đấu thể thao trong trường. Cơ man nào trận bóng đá, bóng ném, bóng rổ vui hân hoan. Còn thầy cô không phân cực, không như ông thiện, cũng chẳng giống ông ác, rất gần gũi để chia với học trò đam mê trong từng bước nhảy... Nếu đấy không phải tinh thần dân chủ, không phải đa dạng văn hóa thì chẳng có gì có thể được gọi tên như vậy nữa.
Cái tên dài “Nhật ký chuyên Văn – Ông thầy, 3 con chim quý và 23 con bìm bịp” đã toát lên yếu tố dí dỏm, hứa hẹn nhiều câu chuyện sống động thời đi học. Nó là một vật chứng sống động cho những năm tháng hoa niên nhiều tiếng cười, lắm nỗi ưu tư già trước tuổi của những cô bé, cậu bé “16 mộng mơ, 17 hoài nghi và 18 nổi loạn”.Cuốn sách gợi mở nhiều điều về giáo dục, một phương án giáo dục ít nhiều cũng làm được điều gì đó khiến những học sinh ngày ấy đã nên người. Có nhiều câu chuyện tương tự ở nơi khác, ở những lớp học sinh chuyên Văn khác, nhưng chắc chắn học sinh Hà Nội một thuở cũng dành cho học sinh Ams một sự “phân biệt” - chính những học sinh Ams với cách sống, cách nghĩ đã góp phần làm nên “thương hiệu” chứ không phải các thành tích học sinh giỏi.
Các học sinh Ams như lớp Văn khóa 92-95 (là tác giả cuốn Nhật ký chuyên Văn) đã sống vì những điều khác, vui hơn và đầy tình cảm học trò.
 |
| Cuốn nhật ký độc đáo của học sinh trường Ams |
Cái thời mà đến lớp là đương nhiên tham gia các hoạt động tập thể, thời mà chính “ông thầy” – tức thầy Chủ nhiệm dạy môn chuyên – đã viết trong lời tựa: “Có nhiều đoạn Nhật ký viết rất hài hước mà rất lâu sau, khi đọc lại,ông thầy mới nhận ra trong đó có ẩn chứa một tố chất rất đáng quý ở lớp trẻ: Óc khôi hài. Hài hước chính là sản phẩm của một trí óc khỏe mạnh, giàu tính sáng tạo mà những người làm công tác giáo dục nên biết nâng niu trân trọng”.
Nhiều câu chuyện nhỏ thôi trong nhật ký, sau này, nếu nhìn từ nhãn quan chính trị, giá trị thanh lọc của văn học nghệ thuật, sự giáo điều của giáo dục, thật sự ý nghĩa. Khoảng những năm 2000, tranh luận nổ ra khi một học sinh giỏi bày tỏ mình không thích Văn tế Nghĩa sĩ Cần Giuộc trong bài thi. Ý kiến của học sinh này được nhiều người gắn với đạo đức.
Nhưng với nhật ký, từ đầu những năm 90, một cách thật thà, những bài thơ hồi đó các em không thích cũng được chia sẻ với số đông không chút e ngại nề hà phiền toái. Nó chứng tỏ sự tồn tại của một cộng đồng học sinh - học sinh, học sinh - giáo viên thương mến, thấu hiểu đa dạng và minh triết về tự do.Được biên tập từ 3 tập nhật ký lớp suốt 3 năm học cấp ba của khóa chuyên văn Hà Nội - Amsterdam 1992 - 1995, cuốn sách là cuộc luân phiên trải lòng mình trên giấy về trải nghiệm trong ngày trên lớp của 27 thầy trò. Nhiều trò quỷ quái - tất nhiên.
Nhưng nếu như niềm vui học trò thường rất giống nhau thì nỗi buồn và sự hoang mang luôn là điều đặc biệt. Đặc biệt bởi nó mang dấu ấn cá nhân rõ nét. Ở cuốn nhật ký này, cả nỗi buồn lẫn sự hoang mang của tuổi hoa ấy đều mồn một. Và phải đặt những trắc ẩn đó trong hoàn cảnh của chính các bạn trẻ khi ấy mới thấy sự dũng cảm của các em khi ấy.
Có lẽ, ít ai có thể dám mong chờ, khẳng định câu chuyện của một lớp học lại có thể lay động thế giới lớn hơn của xã hội. Nhưng Nhật ký chuyên văn, được xuất bản sau 20 năm, có những giá trị ẩn giấu để nếu bạn tò mò về giá trị đã làm nên một thương hiệu giáo dục thì rất nên đọc. Đọc để thấy nếu trong mình không có sự phóng khoáng đón nhận tự do tư tưởng, việc chạy đua lò luyện vào trường chỉ như tự làm khó mình. Giá trị của ngôi trường, thật sự, không chỉ nằm trong chiến thắng nhờ những bài thi và cuộc sát hạch.
Minh Di (Tổng hợp)
