Xơ phổi là bệnh nguy hiểm gây sẹo tiến triển ở mô phổi gây khó thở, dần dần sẽ làm giảm khả năng hô hấp, ăn uống, nói chuyện.
Xơ phổi là tình trạng bệnh mạn tính, trong đó mô ở sâu bên trong phổi bị tổn thương, dày lên, cứng hơn do mất tính đàn hồi (tính co giãn), và tạo sẹo. Các sẹo này được gọi là xơ phổi. Do phổi bị xơ sẹo và cứng hơn, sẽ làm hạn chế khả năng hít thở của người bệnh.
 |
Các biến chứng của chứng xơ phổi có thể bao gồm: Mức ôxy máu thấp; Tăng áp động mạch phổi; Suy tim phải; Suy hô hấp. Tất cả những biến chứng này đề gây nguy hiểm đến tính mạng.
Các triệu chứng của bệnh xơ phổi
- Khó thở
- Ho khan
- Mệt mỏi
- Giảm cân nặng không giải thích được
- Đau nhức bắp thịt và khớp
-Ho ra máu
Yếu tố nguy cơ của xơ phổi
- Do việc dùng thuốc, do môi trường, và nghề nghiệp.
- Hút thuốc lá, hay có tiền căn hút thuốc lá trước đây.
- Bệnh trào ngược dạ dày – thực quản
- Các nguyên nhân nhiễm trùng
- Do di truyền
Nguyên nhân xơ phổi
Có rất nhiều nguyên nhân gây ra xơ phổi
- Bệnh phổi thứ phát sau tổn thương phổi: lao, viêm phổi, nhồi máu phổi, ..
- Bệnh bụi phổi: do hít phải các chất như silica, asbestos (còn gọi a-mi-ăng), bụi than ở hầm mỏ, beryl
- Bệnh viêm phế nang dị ứng ngoại lai: bệnh phổi ở người trồng nấm, người nông dân hít phải nấm mốc rơm rạ, người nuôi chim gà vịt ngan....
- Tiếp xúc với các hóa chất, hơi độc, khí dung: NO,..
- Bệnh lý mô hạt : sarcoidosis
- Do một số thuốc: aminodarone, bleomycine, busulfan, nitrofurantoin, methotrexate, penicilamine, và các chất gây kích thích như cocaine, heroin
- Tiếp xúc với tia xạ
- Bệnh lý mô liên kết: bệnh xơ cứng bì, lupus ban đỏ hệ thống, viêm khớp dạng thấp.
- Các bệnh hệ thống: viêm gan siêu vi C, hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải.
- Do di truyền: bệnh xơ phổi vô căn có tính chất gia đình, bệnh u xơ cứng củ,…
Chẩn đoán phân biệt
Có nhiều các bệnh phổi khác có triệu chứng và dấu hiệu giống với xơ phổi, như:
- Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (Chronic obstructive pulmonary disease – COPD)
- Hen
- Giãn phế quản
- Suy tim xung huyết
- Bệnh phổi không điển hình
- Ung thư phổi
Các xét nghiệm và khảo sát trong xơ phổi
- Bệnh sử và tiền sử: chú ý các yếu tố nguy nghề nghiệp hay môi trường, ví dụ như tiếp xúc a-mi-ăng (asbestos), silica, và các hóa chất có thể đi vào đường hô hấp.
- Công thức máu tổng quát: có thể có thiếu máu nhẹ.
- ESR, CRP: có thể tăng
- Kháng thể tự miễn: kháng thể kháng nhân, yếu tố thấp
- Khí máu động mạch: thường thấy giảm độ bão hòa oxy máu
- Kiểm tra chức năng phổi có thể thấy: hội chứng hạn chế, giảm TLC, giảm RC, giảm RV, giảm trao đổi khí
- Phim XQ phổi có thể bình thường, hay có thể thấy tổn thương nốt hay lưới. Tổn thương dạng tổ ong (honeycombing) xuất hiện ở giai đoạn trễ, và khi tình trạng bệnh đã nặng.
- CT scan ngực độ phân giải cao: khảo sát tốt hơn phim XQ phổi.
- Rửa phế quản phế nang: thường ứng dụng trong nghiên cứu bệnh bệnh phổi vô căn hơn.
- Sinh thiết phổi: chỉ định trong một số trường hợp với mục đích xác định chẩn đoán.
Điều trị xơ phổi
Hầu như không có điều trị hiệu quả cho bệnh xơ phổi. Tuy nhiên một số các can thiệp có thể làm cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân. Việc điều trị thay đổi tùy theo từng cá thể. Cần can thiệp vào nguyên nhân gây ra tình trạng xơ phổi, nếu như còn thể.
Các điều trị hỗ trợ trong xơ phổi
- Ngưng thuốc lá
- Tránh các yếu tố môi trường hay yếu tố nghề nghiệp là nguyên nhân gây ra bệnh (các hóa chất, khói, bụi)
- Ngưng dùng các thuốc có liên quan hay là nguyên nhân gây ra bệnh
- Nên tiêm ngừa cúm và ngừa phế cầu
- Oxy liệu pháp: đối với bệnh nhân thiếu oxy máu
- Phục hồi chức năng hô hấp
- Chế độ dinh dưỡng đầy đủ và lành mạnh
Điều trị thuốc trong xơ phổi
- Ức chế miễn dịch: corticosteroid và/ hoặc azathioprine
- Các thuốc ức chế miễn dịch và chống xơ hóa: colchicine, ciclosporin, D-penicillamine, pirfenidone cũng được cho là có tác dụng.
- N-acetylcystein
Ghép phổi
Là phương pháp điều trị hiệu quả cho bệnh xơ phổi. Tuy nhiên phẫu thuật ghép phổi có nhiều nguy cơ và biến chứng, và chỉ áp dụng được cho số ít bệnh nhân.
Tiên lượng
Thay đổi tùy theo bệnh nhân và mức độ nặng.
Các yếu tố cho tiên lượng xấu:
- Lớn tuổi
- Nam giới
- Khó thở nặng
- Tiền căn hút thuốc lá
- Giảm chức năng phổi nặng
- Biểu hiện tổn thương xơ nặng trên hình ảnh (XQ và CT scan ngực)
- Kém đáp ứng với điều trị
- Có nhiều ổ tổn thương xơ trên khảo sát mô học.
BS. Trần Thị Vân Thịnh/ Trung Tâm Điều Trị Bệnh Hô Hấp Phổi Việt
