Người dân vẫn luôn kêu ca, phàn nàn về chuyện "phí chồng phí", bây giờ lại thêm phí kiểm soát khí thải cho khoảng 40 triệu xe máy thì liệu có thể có được sự đồng thuận?
Thực tế, không phải đến thời điểm này, chuyện kiểm soát khí thải xe máy mới được nhắc đến. Trước đó, từ tháng 6/2010, Thủ tướng đã phê duyệt Đề án kiểm soát khí thải môtô, xe gắn máy tham gia giao thông tại các tỉnh, thành phố. Theo đó, giai đoạn 2010-2013 triển khai tại Hà Nội và TP HCM, giai đoạn 2013-2015 triển khai tại các thành phố loại 1, loại 2.
Và nếu theo đúng lộ trình thì đề án kiểm soát khí thải xe máy đã bước vào giai đoạn 2, tức là giai đoạn 2013-2015 sẽ kiểm định khí thải từ 80-90% xe máy tại hai thành phố thí điểm là Thành phố.HCM và Hà Nội. Tuy nhiên, đến nay đề án vẫn chưa triển khai được vì liên quan đến đa số người dân ở các thành phố lớn với đủ mọi đối tượng, thành phần, lứa tuổi và có nhận thức khác nhau.
Chính vì thế, khi Dự thảo Đề án kiểm soát khí thải môtô, xe gắn máy tham gia giao thông tại Hà Nội, TP HCM, Đà Nẵng, Hải Phòng, Cần Thơ được Bộ Giao thông Vận tải đưa ra hôm 19/5, dư luận lại trở nên "nóng" vì con tem kiểm định khí thải. Theo đó, bên cạnh quan điểm nhìn nhận đây là một động thái tích cực nhằm giảm thiểu tác hại của các loại khó thải độc hại đối với môi trường và đời sống của người dân thì cũng xuất hiện các ý kiến cho rằng, câu chuyện kiểm soát khí thải xem chừng vẫn còn rất khó vì... không có tính khả thi.
 |
Dự kiến, việc thu phí sẽ tiến hành trực tiếp với người đưa xe đến kiểm định với mức tính toán sơ bộ là 100 - 150.000 đồng/lần/xe/2 năm |
Thứ nhất, nếu áp dụng mức khí thải tiêu chuẩn bắt buộc phải đạt thì có thể phải gần như phần lớn xe máy hiện nay phải được bảo dưỡng, thay thế một số phụ tùng như xu-gáp, bộ chế hoàn khí... Với mức giá thị trường hiện nay, thông thường, phí bảo dưỡng, sửa chữa được ước tính từ vài chục tới vài trăm nghìn đồng đối với xe số; và có thể lên tới hàng chục triệu đối với các loại xe tay ga.
Có thể, với những khách hàng sử dụng các dòng xe đời mới thì việc bảo trì xe sẽ không phải là vấn đề quá lớn. Tuy nhiên, đối với những người có xe cũ hoặc quá cũ thì không dễ để họ bỏ ra một số tiền không nhỏ để thay thế phụ kiện đáp ứng chuẩn khí thải. Ở các thành phố lớn hiện nay, lượng người sử dụng xe máy cũ không phải là con số nhỏ, vậy nên đây cũng là một vấn đề cần phải cân nhắc.
Thứ hai, nhiều ý kiến nhận định, việc kiểm định căn cứ vào "tuổi thọ" của xe là một phương án thiếu cơ sở khoa học.
Cụ thể, nội dung dự thảo đề án nêu rõ lộ trình kiểm định khí thải lần lượt đối với các xe 10 năm, rồi 7 năm và 5 năm sử dụng. Tuy nhiên, trên thực tế, thông số để phân tích xe giảm chất lượng không thể dựa vào thời gian sử dụng hoặc số kilômet lưu hành.
Theo kinh nghiệm của một số nhân viên bảo hành xe máy của một hãng uy tín lớn trên thị trường Việt Nam, với một chiếc xe mua cùng một thời điểm, người hành nghề xe ôm sẽ có tần suất sử dụng cao gấp trăm lần so với những người làm việc văn phòng.
Chỉ rõ những bất cập này, ông Nguyễn Hồng Quang, giám đốc Trung tâm đăng kiểm 50-06V TP.HCM nhận định, nếu dựa vào số kilômet lưu hành để kiểm khói lại càng không ổn, vì chuyện nhờ một thợ sửa xe điều chỉnh giảm số kilômet trên đồng hồ dễ dàng như trở bàn tay.
Thứ ba, theo các chuyên gia giao thông, một trong những điểm khiến đề án này chưa khả thi chính là việc quy định xe máy có đăng ký biển số ở TP Hà Nội và TP.HCM thì sẽ phải kiểm tra khí thải. Bởi ngoài số lượng xe này còn có rất nhiều xe đến từ các tỉnh, thành khác.
 |
Nếu trong quá trình rửa xe, tem kiểm định khí thải bị bong tróc thì người dân liệu có phải mang xe đi kiểm định lại? |
Thông tin về Dự thảo Đề án, ông Nguyễn Hữu Trí, Phó Cục trưởng Cục Đăng kiểm Việt Nam (Bộ Giao thông Vận tải) cho biết, các xe máy sau khi kiểm định khí thải xong sẽ được dán tem hoặc giấy chứng nhận, nếu không xuất trình được những loại chứng nhận này sẽ bị xử phạt hành chính đối với người điều khiển xe gắn máy không thực hiện kiểm định, xe không đảm bảo tiêu chuẩn về khí thải.
Thế nhưng, câu hỏi được đặt ra đối với một thực tế thường gặp là nếu con tem kiểm định dán trên các xe bị bong ra thì làm sao để có thể "dán lại" và cho xe chạy như thường. Vì nguyên tắc tem kiểm định phải không được bong tróc, không có dấu hiệu cạy hoặc bị dán lại. Vậy nếu vô ý mang xe ra tiệm đi rửa, vệ sinh xe mà vô tình làm con tem bong ra ngoài thì "khổ chủ" liệu có phải cất công đi kiểm định lại để được dán tem lên xe một lần nữa (mặc dù tem cũ vẫn còn hạn)?
Và một trong những điều khiến nhiều chuyên gia đăng kiểm băn khoăn là đến nay vẫn chưa có chế tài hoặc mức phạt nào nếu người dân không chịu đưa xe đi kiểm định... khói. Trước đây, Chính phủ cũng đã có nghị định có hướng dẫn xử lý các loại xe tải, xe buýt... xả khói đen mù mịt ra môi trường. Tuy nhiên, ở cấp các đội CSGT quận, huyện thì chưa có thiết bị đo khí thải để xử lý. Như vậy, trong trường hợp không có chế tài xử phạt thì liệu có lý do nào để người sử dân chủ động mang xe đi kiểm định khí thải trong khi họ vừa bị mất một khoảng thời gian, công sức, vừa mất chi phí?
Trước đó, theo lộ trình Đề án kiểm soát khí thải xe môtô, xe gắn máy tham gia giao thông tại các tỉnh, thành phố mà Bộ Giao thông Vận tải xây dựng, từ năm 2010-2013 sẽ kiểm soát khí thải đối với xe máy trên 10 năm tuổi ở Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh. Theo đó, mức phí kiểm định và lệ phí cấp tem kiểm định khí thải dành cho môtô, xe máy dự kiến khoảng 100.000 đồng đến 150.000 đồng/lần/xe/hai năm.
Dự thảo Nghị định nêu rõ, đối với xe máy chưa đến 3 năm sử dụng sẽ không nằm trong diện phải thực hiện kiểm định khí thải hàng năm. Phạm vi thực hiện kiểm soát khí thải xe máy cũng được mở rộng tại 5 thành phố lớn: Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Đà Nẵng và Cần Thơ. Chu kỳ kiểm định là 1 năm/lần.
Thời gian áp dụng từ 1/7/2017 đối với Đà Nẵng. Tại 4 thành phố còn lại sẽ theo lộ trình, từ 1/7/2018 kiểm soát đối với xe trên 10 năm sử dụng; từ ngày 1/7/2019 kiểm soát đối với các xe còn lại. Xe máy sau khi kiểm định đạt tiêu chuẩn sẽ được dán tem kiểm định, khi đó xe mới đủ điều kiện tham gia giao thông.
Vũ Đậu
